Nima sababdan Quyosh tutiladi?
![](/uploads/posts/2015-06/thumbs/1435406476_1434376743_quy.jpg)
QUYOSH QACHON O’CHIB QOLADI?
Bunday savol berishning o’ziyoq shubha uyg’otadi. Axir, Quyosh abadiy nur sochmaydimi? Afsuski, bunday emas. Biz Quyosh ham oddiy yulduz ekanini, ertamikechmi, u ham so’nishini yaxshi bilamiz. Olimlar bir vaqtlar, Quyosh asta-sekin sovib yoki «kuyib kul bo’lib» boradi, deb taxmin qilishgan edi. Endi bilamizki, agar haqiqatan ham shunday bo’ganida uning quvvati, bor-yo’g’i, bir necha ming yilga yetardi, xolos. Endi bu taxminga hech kimni ishontirib bo’lmaydi. Quyosh «kuyib kul bo’lmayotgan» bo’lsa, unda nima bo’lyapti o’zi? Hozirgi ilm-fan Quyosh o’z qa'rida ro’y berayotgan reaksiyalar natijasida energiya chiqarayotgani to’g’risidagi nazariyani isbotlab bergan. Buning ma'nosi shuki, vodorod benihoya yuqori issiqlik temperaturasi ta'sirida birlashib, geliy atomlari yadrosini tashkil qiladi. Termoyadro quroli — vodorod bombasi portlaganda ham xuddi shunday reaksiya ro’y beradi. Uning natijasida juda katta miqdordagi energiya ajralib chiqadi. Shunday qilib, Quyoshdagi vodorod zahirasi qancha muddatga yetadi, degan savol tug’iladi. Agar vodorodning yonish jarayoni hozirgiday sur'at bilan davom etaversa, Quyosh yana 150 milliard yil nur sochib turishi mumkin. Bu jarayon natijasida Quyoshning massasi, bor-yo’g’i, 1 foiz kamayadi. Shuning uchun ham Quyosh uzoq kelgusida o’chib qolishi mumkin, degan xavotirga bormasa ham bo’ladi.
OLIMLAR QUYOSHNING TARKIBINI QANDAY ANIQLASHGAN?
Biz Quyosh keskin darajada qizigan gazlarning bir necha qatlamidan iborat ulkan shar ekanini yaxshi bilamiz. Lekin bu haqda va Quyoshda ro’y berayotgan boshqa hodisalar to’g’risida qanday qilib bilib oldik? Munajjimlar maxsus asboblar yordamida Quyosh to’g’risida ko’plab ma'lumotlar yig’ishgan. Bunday asboblardan ayrimlarini sanab o’tish mumkin: spektrograf, spektrogeliograf, koronograf, radioteleskop va kosmik zondlar. Spektrografdan keskin darajada qizigan Quyosh gazlarini o’rganishda foydalaniladi. Uning yordamida Quyosh taratayotgan ranglar qaysi kimyoviy moddalarga bog’liq ekanini bilib olish mumkin. Spektrograf olimlarga Quyosh nuri spektrini doimiy sur'atda yozib borish imkonini beradi. Munajjimlar spektrogelioskop yordamida Quyoshdagi turli moddalar qay darajada taqsimlanganini aniqlashadi. Bu asbobga suratga oluvchi moslama o’rnatilgach, u spektrogelioskop deb ataladi. Koronograf — teleskopning maxsus turi. Munajjimlar koronograf yordamida, Quyosh tutilishini kutib o’tirmasdan, uning tojini suratga olishlari mumkin. Radioteleskoplar esa olimlarga Quyoshdan taralayotgan radioto’lqinlarni o’rganish imkonini beradi. Yer atmosferasi sayyoramizga yetib keladigan Quyosh radiatsiyasining asosiy qismini yutishi sababli olimlar asboblarni atmosferadan yuqoriga o’rnatishadi. Bunday kosmik zondlar Quyosh to’g’risida ko’proq ma'lumot yig’ishga imkoniyat tug’diradi. Garchi mazkur asboblarning texnik tavsiflari keltirilmayotgan bo’lsa-da, bu bilan siz Quyosh to’g’risida ko’plab ma'lumotlar yig’ish imkonini beradigan asboblar mavjudligiga ishonch hosil qilishingiz mumkin.
Maqolani foydali yoki qiziqarli deb hisoblasangiz ijtimoiy tarmoqlardagi do`stlaringizga matnni belgilab tavsiya qiling!
Agarda Siz maqolada xatoni uchratgan bo'lsangiz, unda xato matnni belgilab, CTRL + ENTER klavishasini bosing va sayt ma'muriga xabarnoma jo'nating.