12-may Ekologik ta'lim kuni
Rossiya va sobiq MDH mamlakatlarida 2-may kuni ekologik ta'lim kuni bayramini o’tqazishadi. Ushbu kun 1991-yilda, ekologik bilimlarni barcha fanlarda va inson faoliyati hamma sohalarida dolzarb qilish maqsadida ta'sis etilgan edi. Shu kungi shahar va qishloqlarda har xil ma'rifiy va amaliy harakterdagi ekologik aksiyalar o‘tkaziladi: ko‘rgazmalar, konferensiya va tabiatni saqlash mavzusida bolalar ijodi konkurslari, odamlar tabiatni saqlash tadbirlarda qatnashadilar - daryolarni va suv havzalarining qirg’oqlarini tozalash, dam olish bog’larini tozalash, hududlarni ko’kalamzorlashtirish. Bu bayram tabiatni asrash g’oyalarini ilgari suruvchi har bir odamga ta'luqli. Ekologik ta'lim muhimligining bahosini oshirib yuborish qiyin. Aynan ekologik bilimlar tabiatga nisbatan xalokatli odatlarqanday katastrofik holatlarga olib kelishi mumkinligini insoniyatga anglatadi, shunga o’xshash oqibatdan qanday qochib qutilish mumkinligini ham. Ekologik ta'limning oliy mo‘ljali - ekologik madaniyatni shakllantirish. Sayyorada ilmiy-texniikaviy taraqqiyotning rivojlanishi natijasida paydo bo’layotgan ekologik muommalardan tashvishlanganlik birinchi marta dunyo jamoatchiligi vakillari 1972-yilda Stokgolmda o’tgan 1992-yil iyunda Rio-de-Janeyroda BMTning atrof muhitga tegishli ikkinchi o’xshash anjuman xalqaro konferensiyasi chaqirildi, unda boshqa masalalar qatorida ekologik ta'limni tarqatish zarurligi haqida savol ko’tarildi. Dunyoning ko’pchilik mamlakatlari boshliklari, shu jumladan Rossiyaning ham, odamzodning turg’un rivojlanish bo’yicha qarashlar tizimini amalga oshirish dasturini qabul qilishdi, unda ekologik ta'limga muhim rol ajratiladi. Bugungi kunda ekologik maorif Rossiyada birinchi darajadagi ahamiyatga ega bo’lgan yo’nalishlardan biri hisoblanadi. Umumiy majmuaviy ekologik ta'lim tizim bilan tanishish maktabgacha yoshdan boshlanadi va oliy ma'lumot ilmgohlarida davom etmoqda, ekologiya sohalari mutaxasislarini tayyorlash va qayta tayyorlash, ixtisoslikni oshirishgacha. Bundan tashqari ekologik bilimlar aholiga OAV (gazeta, telekursatuvlar, internet) orqali yetkazilmoqda, hamda har xil loyihalarning yordamida, qaysiki muzeylar, kutubxonalar, tabiatni asrash muassasalari, sport va sayohxat uyushtiruvchi tashkilotlar amalga oshiradilar.
12-may Xalqaro hamshiralar kuni
Har yili 12 may xalqaro hamshiralar kuni (International Nurses Day) nishonlanadi. Boshqa so'zlar bilan bugun eng insonparvar kasb vakillariga, yana bir bor minnatdorchilik bildirmoq va tabriklamoq uchun sabab bor. Hamshiralar - bu boshlang'ich tibbiy ta'lim olgan mutaxassislar, vrach yoki feldsherdan bemorlarni parvarish qilish bo'yicha berilgan buyruq va ko'rsatmalarni bajaruvchi, bu doktorlarning majburiy yordamchilari, axir xuddi ular bemor bilan davolanish muddatida bevosita ishlashyapti. Ayni vaqtda hamshiralar sog'likni saqlash ishchilaring eng ko'p sonli toifasini tashkil etadilar, chunki shifokorlikka oid amaliyotda tibbiy xizmatlar katta ulushi ma'lum bo'lishicha faqat hamshira xodimlar xizmatidir. Hamshira kasbiga oid bayram Krim urushi (1853-1856) vaqtida dunyoda birinchi bo'lib rahmli opa-singillar xizmatini tashkil qilgan bir mashhur angliyalik, Florens Naytingeyl (Florence Nightingale)ning tug'ilgan kunida nishonlanadi. Ma'lumki, Krim urushi oldingi safiga otlanganlar o'rtasida Moskva-Nikolskaya obitel rohibalari bo'lgan edilar. Gospitalda ishlaganlar orasida imperator Nikolayni II ning rafiqasi va qizi bo'lgan. Ayni urush davrlarida tibbiyot hamshirasi — bu sanitar ayol, urush maydonidan jarohatlanganlarni olib chiqayotgan yoki operasiya stoli yonida turgan stereotipi shakllandi.
12-may Ladoga kanalida ilk marotaba kemalar qatnovi boshlangan kun
1731-yil 12-may 283 yil avval Ladoga kanalida kemalar qatnovi boshlandi. 18 asr boshlarida Sankt-Peterburg floti va qo‘shinlarning transport ta'minoti markaziy guberniyalarining suv yullari orqali bo‘lgan. Neva bilan Volga daryolarining asosiy aloqasi Ladoga ko‘li orqali amalga oshirilardi, lekin ko‘lda tez-tez takrorlanuvchi bo‘ronli shamol kemalar qatnovi uchun favqulotda xavfli edi - ko‘lda shu sababli yuzlab kemalar yuki bilan halokatga uchrardi. Shuning uchun Petr I ko‘llarni aylanib o‘tadigan kanal qurishga qaror qildi. Loyiha bo‘yicha kanal ko‘l qirg‘oq chizigidan bir oz uzoo‘roo‘dan, Volxov va Neva daryolari orasidan o‘tishi kerak edi. Uni loyihaga ko‘ra uzunligi 111 kmni (104 chaqirim) tashkil etgan, Yangi Ladogadan Shlisselburg shahrigacha, kengligi suv yuzasidan- 21 m (10 sajen ) yuqori bo‘lgan. Kanal reja bo‘yicha shlyuzlarsiz, chuqurligi Ladoga ko‘li sathidan 2, 1 m pastroq bo‘lgan. Kanal qurilishi 1719-yili martda boshlandi. Qurilish ishlariga general-mayor G. Skornyakov-Pisarev rahbarlik qildi. Kurilishga minglab odamlar safarbar qilindi -dehqonlar, ko‘ngilli xizmatchilar va harbiylar. Mehnatning og‘ir sharoitlari ,hamda turmush tarzi va ishlab chiqarish yaxshi tashkil etilmaganligi tufayli qurilishda juda ham ko‘p o‘limga sabab bo‘ldi. Rahbarning sustligi, ishlarni qo‘l uchida boshqarib borishi kurilishni cho‘zilib ketishiga olib keldi. 1723-yil kuzda Petr I, shahsan o‘zi kanalda ketayotgan ishlarni borishini tekshirishdi. Su'ratlar pastligi va ko‘p sonli texnik buzishlarni ko‘rib g‘oyat norozi bo‘ldi. U Skornyakov-Pisarevni va ayrim ustalarning hibsga olishni buyurdi. Qurilishga rahbar qilib xarbiy muhandis general-leytenant fon Minix tayinlandi. U kurilshda tartib uyushtirdi, ta'minotni yulga ko‘ydi va ishchilarning maishiy sharoitlarini yaxshiladi, ularga muntazam ravishda pul to‘lanadigan bo‘ldi. Aynan Minix, ko‘lda suvning davriy tebranishlarini hisobga olib, kemalar o‘tishining ulardan qaramligini bartaraf etish uchun, kanal loyihasini shlyuzlar, suv tushirishlar, to‘g‘onlar, zahira hovuzlar va boshqa inshootlar hisobiga mukammallashtirishni taklif qildi. Ko‘p gidrotexnik inshootlar granit bilan bezatilgan bshlib,me'moriy nafislikka ega bo‘ldi. Buyuk Petr I ning o‘limidan so‘ng Yekaterina I kanalda qo‘shinlar miqdorini keskin kamaytirdi. Ishlar su'rati sekinlashdi. Faqat Minix tinmay xarakat qilishi tufayli 1731-yili bahorda qurilish yakunlandi. Qirolicha Anna Ioannovna kanalni tantanali ravishda ochdi, Shlisselburg oxirgi to‘siqni shahsan buzish bilan. 1731 yili (1) 12-may Ladoga kanalida kema yurishining rasmiy sanasi bo‘ldi. Reformator-podsho tashabbusi bo‘yicha barpo etilgan bu kanal uning nomi bilan atalgan: imperator buyuk Petr kanali yoki Petr kanali. Kanal Sankt-Peterburg va Kronshtadtdan keyin miqyosi kattaligi bo‘yicha Petr I davridagi uchinchi kurilish bo‘ldi. O‘sha paytda kanal Yevropaning juda yirik gidrotexnik inshooti va Rossiyaning strategik nufuzli harbiy ob'yekti edi. Afsuski, ayni vaqtda kanallar o‘t bosib ketgan va axlat bilan to‘ldirilgan havzalarga aylandi. Bu yana ham achinarli hol, chunki Ladoga kanallari YUNESKOning dunyo miqyosidagi me'rosi ro`yxatiga kiritilgan.
Foydalanilgan manbalar:
