BMT qachon tashkil etilgan?
1945-yilda Birlashgan Millatlar Tashkiloti (BMT)ga asos solindi. Uning
assambleyalarida turli davlatlarning vakillari xalqaro masalalarni muhokama
qiladilar. Uning asosiy vazifasi — jahondagi keskinlikni yumshatish va yangi
urush chiqish xavfini kamaytirish.
Birinchi jahon urushidan keyin tez orada davlatlar
orasidagi mojarolarni bartaraf etish maqsadlarida Millatlar Ligasi ta’sis
etildi. Ammo u muvaffaaqiyatli faoliyat yurita olmadi. Ikkinchi jahon urushidan
keyin Liga o‘z o‘rnini boshqa xalqaro tashkilotlarga bo‘shatib berdi.
1945-yilda Birlashgan Millatlar Tashkiloti (BMT)ga
asos solindi. Uning assambleyalarida turli davlatlarning vakillari xalqaro
masalalarni muhokama qiladilar. Uning asosiy vazifasi — jahondagi keskinlikni
yumshatish va yangi urush chiqish xavfini kamaytirish.
BMTga besh yillik muddatga saylanadigan Bosh kotib
rahbarlik qiladi. BMTning Bosh Assambleyasida mazkur tashkilotga a’zo bo‘lgan
barcha davlatlarning a’zolari ishtirok etadilar. Agar Assambleya
ishtirokchilarining ko‘pchilik qismi biror bir mamlakatning tutgan yo‘liga
norozilik bildirsalar, BMT unga u yoki bu tarzda ta’sir qilish huquqiga ega.
Masalan, 1956-yilda BMT Fransiya va Buyuk Britaniyaning Suets tanazzuli
davrida Misrga bostirib kirishini qattiq qoraladi va uning talablari asosida bu
urushga barham berildi.
BMTning Xavfsizlik Kengashiga 15 davlat a’zodir.
Shulardan 5 tasi, ya’ni — AQSH, Rossiya, Buyuk Britaniya, Fransiya va Xitoy —
doimiy a’zo davlatlardir. Ushbu Kengash kengash a’zolaridan bo‘lgan biror bir
mamlakatga qarshi ovoz berish huquqiga yoki xavfli nuqtalarga, tinchlikni qaror
toptirish uchun qo‘shinlarni yo‘llash huquqiga egadir.
Biroq BMTning barcha harakatlari ham muvaffaqiyat
qozonavermaydi. U odatda Buyuk davlatlar manfaatlariga aloqador mojarolarni
tartibga solishga ojizdir. Gap shundaki, Xavfsizlik Kengashining qarori bir
ovozdan qabul qilinishi kerak. Har bir a’zo u yoki bu masalani hal etish
jarayonida betaraf qolish huquqiga ham egadir.