Robinzon oroli
«Robinzon
Kruzo» romanini o‘qimagan kishi kam topiladi. Shu nomli kinofilmni ham
ko‘rgandirsiz.
Ingliz adibi
Daniel Defo 400 dan ortiq badiiy asarlar yaratgan bo‘lsa-da, uning qabr
toshiga Daniel Defo, «Robinzon Kruzo» muallifi. 1731-yil 24-aprelda 70 yoshida
vafot etgan» deb yozib qo‘yilgan. Haqiqatan ham shu asar Defo shuhratini butun
dunyoga tanitdi. Buning sababi bor, albatta.
Defo yashagan
davrda biror bir gunoh qilgan matrosni kimsasiz orollarda yolg‘iz qoldirib
ketish odat bo‘lgan. Ana shunday jazoga Angliyaga qarashli «5-port»
nomli kemaning shturmani, 28 yoshli shotland Aleksandr Selkirk ham mahkum
etilgan. U kapitan bilan aytishgani uchun («Kema eskirgan, suzish xavfli»,
desa ham kapitan unga quloq solmagan. Selkirk haq bo‘lib chiqdi, ko‘p o‘tmay
kema g‘arq bo‘ldi) Mas-a-Terra oroliga tushirib qoldirilgan. Selkirk xilvat
orolda yakka o‘zi echki ovlab, toshbaqa go‘shti yeb, teriga o‘ralib to‘rt yil-u
to‘rt oy yashaydi. 1709-yildagina boshqa bir o‘tkinchi kema uni qutqarib
qolgan. Hatto yangi kemada yana matroslik va kapitan yordamchisi vazifasida
ishlagan.
Defo,
shubhasiz, o‘z asarining qahramoniga Selkirkning sarguzashtini asos qilib
olgan.
Xo‘sh, Selkirk,
ya’ni Robinzon Kruzo yashagan orol hozir ham bormi? Bor. U Janubiy Amerikaning
Tinch okean tomonida, Chili qirg‘oqlaridan 600 kilometr g‘arbda Xuan- Femandes
orollari tarkibida. Mas-a-Terra orolchasini ko‘pchilik «Robinzon oroli» ham
deb atashadi. Boshqa bir orolchaga Aleksandr Selkirk nomi berilgan. 0‘sha
orolga borib kelgan sayyohlaming tasvirlashicha, orol qarovsiz qolgan, u yerda
endi xushmanzara o‘rmon va qimmatbaho daraxtlar yo‘q. Hammayoq toshloq, jarlik,
o‘nqir-cho‘nqir. Ammo bir qoyatoshga Selkirk xotirasiga yodgorlik taxtasi
o‘matilgan.
Xuan-Fernandes
orolida majburan qo‘nib qolgan boshqa robinzonlar ham bo‘lgan: 1563-yih bu
orolga birinchi bo‘lib ispan dengizchisi Xuan-Fernandes kelgan va bir necha yil
shu yerda hayot kechirgan. Keyinchalik uch-to‘rt kishi birgalashib yashashgan.
Demak, orolni «Robinzonlar oroli» desa ham bo‘lar ekan.
Markaziy Amerikadagi Tobago orolining
aholisi o‘z mehmonlariga, Robinzon Kruzo bizning orolda yashagan, deb
maqtanishni xush ko‘radilar. Hatto «Tobago Robinzon Kruzo» tamg‘asi
tushirilgan yodgorliklar ham sotiladi. Nachora, «Robinzon» nomi shu qadar
mashhur bo‘lib ketganki, dunyoning boshqa joylarida ham unga da’vogarlar
topilaveradi.
Foydalanilgan manbalar:
