Nega shafaqning rangi qizil?
Shafaqning betakror qizilligi va tovlanayotgan
turfa xil iliq ranglardan go’zalroq bir manzarani uchratish qiyin. Ba’zida bunday
manzaraga mahliyo bo’lib, bexosdan: «Quyoshning qizarganini qarang-a», deb yuborganimizni
o’zimiz ham bilmay qolamiz.
Aslida Quyosh qizarmaganini, uning rangi
mutlaqo o’zgarmaganini hammamiz yaxshi bilamiz. U faqat kunning ma’lum bir vaqtlarida
shunday ko’rinadi. Shu bilan birgalikda bizning ko’z o’ngimizda qip-qizarib botayotgan
quyosh bizdan minglab chaqirim G`arb tomondagi kishi uchun, umuman, qizarmaydi.
Shafaq rangiga Quyosh nuri o’tayotgan
havo qatlami ta’sir ko’rsatadi. Quyosh ufqqa qanchalik og`sa, uning nurlari shunchalik
ko’p atmosfera qatlamlarini yengib o’tishi kerak bo’ladi.
Lekin dastavval Quyosh nuri o’zida barcha
ranglarni jamuljam etganini esga olishimiz lozim. Odatda, biz bunday ranglar guldastasini
oq rang sifatida tasavvur qilamiz. Ammo atmosferada chang zarralari, bug`lar va boshqa aralashmalar ham bor. Nur atmosfera orqali
o’tayotganda, bu zarralar turli ranglarni yeyib yuboradi. Atmosferada binafsha,
ko’k va yashil ranglar qizil va sariq ranglarga nisbatan yaxshiroq yeyiladi. Shuning
uchun ham, bir shoirimiz aytmoqchi, «Quyosh ufqqa bosh qo`yganda», ranglar yoyilib
ketishi natijasida atmosferada ko’proq qizil va sariq ranglar qoladi hamda ufq ko’zimizga
qizil bo`lib ko`rinadi.
Osmon rangining moviyligi ham ranglarning
yoyilib ketishi bilan bog`liq. Binafsha
va ko`k ranglar qisqa to`lqinlardan iborat va ular atmosferada spektrning qizil
rangdagi to`lqinlariga nisbatan o’n barobar tezroq yoyiladi. Buning ma’nosi shuki,
qizil nurlar atmosfera orqali o’tadi, ko’k rangdagi nurlar esa havoda suv va chang
zarralari ta’siri bilan yoyilib ketadi. Osmonga boqqanimizda, aynan yoyilib ketgan
rang unga moviy tus berishini ko’ramiz.
