Kamalak nima?
Kamalak
tabiatning eng go’zal hodisalaridan biridir, odamlar uning qanday hosil bo’lishi haqida qadim zamonlardan beri bosh qotirib kelishadi. Hatto,
qadimgi yunon faylasufi Aristotel - Arastu ham kamalakning sodir bo’lishi
sababini tushuntirib berishga uringan edi.
Quyosh nuri yoki oddiy oq nur barcha ranglarni o’zida jam etgandir. Siz qiya
turgan ko’zguning bir chetiga yoki sovun pufagi yuzasiga nur tushganini hech kuzatganmisiz?
Oq nur turli ranglarga bo`linib ketadi. Shunda biz qizil, zarg`aldoq, sariq, yashil,
ko’k va binafsha ranglarni ko’ramiz.
Nurni turli ranglarga ajratuvchi narsa
«prizma» deb ataladi. Hosil bo’lgan ranglar o’zaro birikib ketuvchi chiziqlar hoshiyasini
hosil qiladi va bu «spektr» deb ataladi.
Kamalak ham katta egilgan spektr yeki
yomg`ir tomchilari orqali o’tib sinadigan nurning ran-go-rang
chiziqlaridan iborat tasmadir. Bu holda yomg`ir tomchilari prizma vazifasini bajaradi.
Kamalak jala yog`ayotganda chiqadi.
Bu vaqtda, bir tomondan yomg`ir yog`ayotgan, boshqa tarafdan esa quyosh charaqlab
turgan bo’ladi. Kamalakni ko’rish uchun siz quyosh (orqangizda turishi kerak) va
yomg`ir (oldingizda yog`ayotgan bo’lishi kerak)ning o’rtasida bo’lishingiz lozim.
Quyoshdan tushayotgan nurlar yomg`ir tomchilariga tushib spektr hosil qiladi. Quyosh,
sizning ko’zlaringiz va kamalak markazi bir chiziqda bo’lishi kerak.
Agar Quyosh juda balandda bo’lsa: bunday
to’gri chiziq o’tkazib bo’lmaydi. Shuning uchun ham kamalakni faqat ertalab yoki
kechga yaqin kuzatish mumkin. Tonggi kamalak Quyosh sharqdan nur sochayotgani va
yomg`ir sizning g`arb tarafingizda yeg`ayotganini ko’rsatadi. Tushdan keyingi kamalak
esa Quyosh Garbdan nur sochayotgani va sizning sharq tarafingizda yomg`ir yog`ayotganini
bildiradi.
Ayrim kishilar kamalakni, yomonlik
alomati, deb bilishgan. Ular, marhumlarning joni narigi dunyoga kamalak orqali o`tadi,
kamalak paydo bo`lganda esa, kimdir o’ladi, deb hisoblashgan.
