Amaliy geografiyaning maqsadi va vazifalari
Siz
geografiya fani bilan tanishishni boshlang‘ich sinflarda «Atrofimizdagi
olam», «Tabiatshunoslik» o‘quv fanlarini o‘rganishdan boshladingiz. 5-sinfda
«Tabiiy geografiya boshlang‘ich kursi» darslarida ko‘plab bilimlarni
egalladingiz, y’ani geografik xaritalar, joy planini olish, Yer qobiqlari,
ularning o‘ziga xos xususiyatlari, Yer yuzi tabiati, iqlimi, yil fasllarining
almashinishi, tabiat zonalari, yirik daryolar, okeanlar, relyef shakllari va
Yer yuzi aholisi haqidagi ma’lumotlarni o‘rgandingiz. 6-sinfda «Materiklar va
okeanlar tabiiy geografiyasi» fanidan har bir materikning kelib chiqishi va rivojlanish
tarixi, relyefi, tabiati, iqlimi to‘g‘risida ko‘plab qiziqarli ma’lumotlarni
bilib oldingiz. 7-sinfda O‘rta Osiyo va O‘zbekiston tabiati haqidagi, 8-sinfda
«O‘zbekiston iqtisodiy va ijtimoiy geografiyasi» kursida mamlakatimizning,
9-sinfda esa «Jahon iqtisodiy va ijtimoiy geografiyasi» kursida xorijiy
mamlakatlarning iqtisodiy-ijtimoiy geografiyasi bilan tanishib chiqdingiz.
Ana shu egallangan bilimlarni
amalda qanday qo‘llash, o‘rganilgan ma’lumotlar asosida har bir hududning
o‘ziga xos muammolarini aniqlash, baholash va ular keltirib chiqarishi mumkin
bo‘lgan salbiy oqibatlarning oldini olish masalalarini «Amaliy geografiya»
fanini o‘zlashtirish orqali bilib olasiz.
Amaliy geografiya bo`limi ikki bo‘limdan iborat
bo‘lib, birinchi bo‘limda «Amaliy geografiya» fani o‘rganishi lozim bo‘lgan
dolzarb muammolar, ikkinchi bo‘limda esa geosiyosat asoslari yoritishga
bag‘ishlangan qiziqarli mavzular o‘z ifodasini topgan.
Bu bo`limnini o‘rganish davomida
amaliy geografiyaning maqsadi, vazifalari, tadqiqot usullariga doir ko‘plab
bilimlarni egallaysiz, shuningdek, bugungi kun geosiyosiy muammolari haqidagi
ma’lumotlar bilan ham tanishasiz degan umiddamiz.
Qadrli foydalanuvchi, «Amaliy
geografiya» fanini o‘rganishda Sizga mustahkam iroda va ulkan muvaffaqiyat
tilaymiz.
Amaliy geografiya fani haqida Bizga ma’lumki, geografiya fani Yer yuzasi
tabiatini, aholisi va uning xo‘jalik faoliyatini o‘rganadi.
Amaliy
geografiya fani tabiiy va ijtimoiy muhitning o‘zgarishini baholash va
bashorat qilish bilan shug‘ullanadi.
Insoniyat paydo bo‘lgan davrdan boshlab
jamiyat taraqqiy etgan sari inson va tabiat o‘rtasidagi o‘zaro munosabatlar
murakkablashib bormoqda. Buning natijasida mahalliy, mintaqaviy hamda
umumsayyoraviy ekologik muammolar va inqirozlar paydo bo‘lmoqda.
Ana shunday ekologik muammolar va
inqirozlarni o‘rganish, baholash va ularning sodir bo‘lishini oldindan bashorat
qilishda geografiya fanining o‘rni va ahamiyati nihoyatda muhimdir.
Mazkur muammolarni o‘rganish va ularning
yechimini topish davomida geografiya fanlari tizimida yangi yo‘nalish, ya’ni
amaliy geografiya fani paydo bo‘ldi va u hozirgi paytda tez sur’atlar bilan
rivojlanmoqda. Amaliy geografiyaning maqsadi tabiiy muhit va resurslarni
baholash, tabiiy va ijtimoiy muhitning o‘zgarishini bashorat qilishdan
iboratdir.
Amaliy geografiyaning muhim vazifalari
quyidagilardan iborat:
1) xo‘jalik maqsadlarida
foydalinsh nuqtayi nazaridan tabiiy sharoit va resurslarni o‘rganish va
baholash;
2) tabiiy geografik jarayonlarni
o‘rganish, baholash va bashorat qilish;
3) inson tomonidan tabiiy va
ijtimoiy muhitning o‘zgartirilishi jarayonini baholash va bashorat qilish;
4) umumsayyoraviy, mintaqaviy va mahalliy ekologik muammolarning yuzaga
kelish sabablarini ochib berish va ular yechimining geografik asoslarini ishlab
chiqish;
5) ishlab chiqarishni hududiy tashkil qilish muammolari
va aholi joylashuvi masalalarini yechish.
Amaliy geografiya fani
geografiyaning rivojlanib kelayotgan yangi tarmoqlaridan biri bo‘lsa ham, uning ildizi uzoq tarixiy davrlarga borib taqaladi. Yurtimizdan yetishib chiqqan buyuk allomalar amaliy geografiyaning rivojlanishiga muhim hissa qo‘shganlar. Masalan, Ahmad al-Farg‘oniy Nil
daryosining suv sarfini o‘rganish va bashorat qilish bo‘yicha amaliy geografik
ishlarni olib borgan. Abu Rayhon Beruniy esa bir gradus yoyning uzunligini
aniqlab, Yerning asosiy o‘lchamlarini hisoblashga juda ulkan hissa qo‘shgan.
Eslab
qoling!
Geografiya Yer yuzasining tabiati,
aholisi va uning xo‘jalik faoliyatini o‘rganadi.
Amaliy geografiya tabiiy va ijtimoiy
muhitning o‘zgarishini baholash va bashorat qilish bilan
shug‘ullanadi.
Foydalanilgan manbalar:
