Samarqandga borish uchun 10 ta sabab
1. Registon maydoni
Samarqandga tashrif
buyursangiz bu muazzam shaharning yuragi bo’lmish Registon maydoni va unda qad rostlagan
uch madrasaning ko’rki, salobatidan hayratga tushasiz. Unda XV–XVII asrlarning
arxitektura ansambli joylashgan bo’lib, uning markazi Ulug`bek madrasasi (1417–1420), Sherdor madrasasi (1619–1936) va Tillakori madrasasi (1646–1660) hisoblanadi.
Bosh maydonda joylashgan ushbu uch madrasa ansambli shahar arxitekturasi va me’morchilik
san’atining noyob durdonalaridan namunadir. Bu uch bino o’zining qaytarilmas dekoriga
ega-toshlarga o’yib tushirilgan naqshlar devorlarni bezab turadi. 2001-yilda ansambl
YuNESKOning Butunjahon merosi ro’yxatiga kiritilgan. Mustaqillik yillarida respublikamizda ko’plab me’moriy obidalar
qayta tiklandi. Ayol qiyofasini tiklagan Registon me’moriy majmuasi, Markaziy majmuasi
Osiyodagi ko’zga ko’ringan islomiy obidalar orasida o’zining ulug`vorligi bilan
alohida ajralib turadi. Olis o’tmish qa’ridan yetib kelib, kelajakka yuzlanib turgan
Registon tom ma’noda ro’yi sayqalning bebaho gavhariga aylangan.
"Registon Samarqand gavhari" videolavha
2. Xoja
Doniyor maqbarasi
Xoja Doniyor maqbarasi Samarqanddagi eng mo`tabar va mashhur
ziyoratgohlardan hisoblanadi. Doniyor, Daniil, Daniyel – musulmon, nasroniy va yahudiy
adabiyotlaridagi aziz-avliyoning nomidir. Rivoyatlarga ko’ra, Amir Temur o’zining (1397-1404 yillar)
Kichik Osiyoga yetti yillik yurishi vaqtida Suza shahridagi avliyo Doniyorning tabarruk
qo’nimgohidan bir qism xokini o’rnatilgan tartib-qoidalar talabini amalga oshirib,
Samarqandga olib kelgan. Maqbarada dunyodagi eng uzun - 18 metrlik qabr mavjud.
Maqbara binosi XX asr boshlarida qurilgan. Shunga qadar bu yerda Xoja Doniyorning
qabri va masjid bo’lganligi haqidagi ma’lumotlar bor.
3. Go’ri Amir maqbarasi
Go’ri Amir maqbarasi
– Samarqand shahrining janubi-sharqiy qismida joylashgan bo’lib, u Temuriylar oilasi
qabristoni hisoblanadi. Guri Amirning qurilishi 1403-yil Amir Temurning sevikli
nabirasi, uning valiahdi Muhammad Sultonning bevaqt o’limi bilan bog`liq. Sevimli
nabirasi uchun Amir Temur ushbu maqbarani qurishga farmon beradi. Keyinchalik bu
maqbara temuriylarning oilaviy qabristoniga aylanadi. Bu yerda Amir Temur, uning
o’g`illari Shohrux va Mironshoh, nabiralari Ulug`bek va Muhammad Sulton, temuriylardan
Abdullo Mirzo va Abduraxmon Mirzo, shuningdek, sohibqironning ustozi Mir Sayid Baraka
va Sayid Umar ismli shayxlarning qabrlari joylashgan. Maqbara sakkiz burchakli
gumbaz asosida barpo etilgan. Xozirgi zamon mutaxassislarini ham bir muncha o’ychanlik
bilan fikrlashga undaydi. Maqbaraning ichki tomonigna tilla suvi yuritilgan. Bezaklarda
ishlatilgan kompozitsiyada Qur’oni Karim oyatlari islomiy, Xandasaviy naqshlar hamda
arabiy hattotlik san’atining kaligrafik naqshlari bilan bitilgan.4. Shohizinda ansambli
"Samarqand marvaridi”
degan nomga sazovor bo’lgan Shohizinda ansambli nafaqat tarixiy-me’morchilik yodgorligi,
balki, mashhur allomalar, avliyolar malikalar, lashkarboshilarning abadiy oromgohi
hamdir. Bu yerdagi har bir maqbara faqat o’zigagina xos bezaklar bilan qoplangan
bo’lishiga qaramay ularning barchasi yaxlit bir kompozitsiyani, tugal bir me’morchilik
asarini tashkil etadi. Shohizindaning yana bir qimmatli tomoni shundaki, bu yerda
Samarqandning qariyib uch ming yillik tarixi mujassamdir. Negaki, Shohizinda ansambli
joylashgan maydon Afrosiyobning janubiy hududlariga kiradi, agarda bu yer qazib
ko’rilsa eramizdan oldingi VI-I asrga oid arxeologik materiallar topiladi. Tarixchilarning
aniqlashlaricha, Shohizinda ansamblining shakllanishi eramizning XII asrlaridan
boshlangan.
Shohizinda so’zining ma’nosi "tirik shoh” bo’lib, qariyib
ming yildan buyon bu nom xalq o’rtasida yashab kelmoqda. Musulmon tarixchilarining
yozishlaricha, tirik shoh-Muhammad payg`ambarimizning amakivachchasi Qusam ibn Abbosga
berilgan unvondir. Samarqandlik tarixchi Abul Hakimiyning yozishicha, Qusam ibn Abbos payg`ambarimizning muborak yuzlarini
ko’rgan oxirgi kishidir. Musulmon tarixchilarining yozishlaricha, Qusam ibn Abbos
VIII asrlarda arab lashkarlari tarkibida Samarqandga kelgan va bu yerda dini islomni
targ`ib qilish bilan mashg`ul bo’lgan. Bir kuni Qusam ibn Abbos namoz ibodati bilan
mashg`ul bo’lib turganida kofirlar hujumiga uchragan va uzilgan boshini qo’liga
olib g`or orqali yerning tagiga tushib ketgan.
5. Bibixonim jome’ masjidi
Bibixonim jome’ masjidi (1399—1404) Amir Temurning
katta xotini Bibixonim (asli Saroymulk xonim) nomi bilan bog`liq. Amir Temur farmoni
bilan qurilgan. Masjidni qurgan usta va me’morlarning nomlari noma’lum. Masjid hovlisining
sahni 63,8x76,0 m bo’lib, to’rt tomondan ravoq va peshtoqlar bilan o’ralgan. Uning
umumiy sahni 167x109 m, burchaklarida baland minoralar bo’lgan. Zilzilalar ta’sirida
asta-sekin yemirilib vayron bo’lgan, faqat shimoli-g`arbiy minoraning pastki qismigina
saqlanib qolgan, balandligi 18,2
m. Poydevori harsang toshdan, devorlari pishiq g`ishtdan
ishlangan (qalinligi 4,5 m). 6. Siyob bozori
Samarqandga kelgan mehmon, sayyoh borki, shahardagi tarixiy
obidalar, muqaddas qadamjolarni ziyorat qilish bilan birga, albatta, Sharqning o’ziga
xos savdo majmuasi sifatida nom qozongan Siyob dehqon bozorida ham bo’ladi. Zero,
xalqimiz turmush tarzi va savdo madaniyati, zaminimizda yetishtirilgan turli noz-ne’matlar
haqida yorqin tasavvur uyg`otuvchi ushbu qadimiy bozor shuhrati butun dunyoga taralgan.
Siyob bozori Samarqanddagi eng katta va qadimiy bozorlardan biridir. Bozor
600 yillik tarixga ega. Siyob bozroi maydoni 7 gektarni tashkil qiladi. 7. Samarqand oshi
Osh-o’zbek milliy taomlari orasida eng mashhur taomlardan
biri sanaladi. U barcha viloyatlarda turli xil tayyorlanadi. Samarqand oshi eng
mashhur variantlardan biri hisoblanadi. Samarqandcha oshning guruchi avval tovoqqa (lagan) gumbaz qilib
solinadi. Ustidan sabzi, eng tepasidan go’sht qo’yiladi. Shuning uchun oshni dasturxonga
qo’yishganida, hozirgina tayyor bo’lgani darrov seziladi. Boshqa viloyatlarning
oshi aralashtirilgani uchun, buni bilish biroz qiyin. Viloyatning ba’zi hududlarida
esa tovoqning bir tomoniga guruch, ikkinchi tomoniga sabzi va go’shtni solishadi. 8. Samarqand noni
Darhaqiqat, Samarqand noni butun dunyo ahlini lol qoldirgan.
Rivoyatlarda aytilishicha, bir podshoh samarqandlik novvoyni yurtiga chorlabdi.
Tuz, suv va hatto, tandirni ham Samarqanddan opkeltirib, novvoyga non pishirishni
buyuribdi, lekin non Samarqanddagidek chiqmagan ekan. Bu nonda ko’p sir-sinoat mujassam,
deyishadi. Uni nafaqat boshqa mamlakatda, balki qo’shni viloyatlarimizda ham pishira
olishmaydi. Buning sababi Samarqandning o’ziga xos iqlimidir.Ushbu nonning birgina
to’g`ramini tatib ko’rish maqsadida butun dunyodan shaharga kelayotganlar bisyor.
Samarqand noni shifobaxshligi, o’zgacha mazasi, bir burdasi ham to’yimli ekani bilan
azaldan dovrug` qozonib kelmoqda. Samarqand noni haqida videolavha
9. Samarqand qog`ozi
O’rta asrlarda Samarqandda qog`oz ishlab chiqarish nihoyatda
yuksak darjada bo’lgan. Samarqand qog`ozlari pishiqligi, sifati va ko’zni toldirmas
rangda bo’lgani sabab dunyodagi eng mashhur qog`oz sanalgan. Xuroson, Hindiston va Arab mamlakatlari bozorlarida Samarqand qog`oziga
alohida talab va ehtiyoj bo’lgan. Ota yurti Samarqand ta’rifini keltirganida Bobur
bu haqda faxr bilan shunday yozadi: "Olamda yaxshi kog`az Samarqanddin chiqar, Juvozi
kog`azlar suyi tamom Konigildin keladur. Konigil Siyohob yoqasidadurkim, bu qora
suvni Obirahmat ham derlar”. "Boburnoma”dagi mana shu qisqacha ta’rif qog`oz vatani
Xitoy mahsulotlaridan ham Samarqand qog`ozining mashhurligi va sifatining yuqoriligi
sababi tegirmonga quyiladigan qora suv tufayli ekanini isbotlab bergan.Keyinchalik asrlar davomida to’xtab qolgan
qog`oz ishlab chiqarish jarayoni, mustaqillikdan so’ng samarqandlik tadbirkorlar
tomonidan yana yo’lga qo’yildi.
Olis o`tmishda Samarqandda ishlab chiqarilgan va butun dunyoda o`z sifati bilan shuhrat qozongan qog`ozlar tarixi haqidagi hikoya qilinuvchi videolavhani tomosha qiling!
10. Shayton tog`i
Shayton tog`i Samarqanddan
40 kilometr narida joylashgan. Bu yerning toshli yerlarida daraxt o’smaydi. Bir
necha ming yillik harsang toshlar turli hayvon, qushlar tasvirida bo’lib, ular shayton
qiyofasidagi toshlar degan tasavvur uyg`otadi. Keksalarning aytishicha, bu yerda
qachonlardir sehrgar, butparastlar yig`ilishib, qurbonlik qilishgan. uz24.uz
Foydalanilgan manbalar: