Qattiqlik - suvning salbiy xususiyatlaridan biri
Tabiatda toza suv hech qachon bo‘lmaydi desak hayron bo‘lsangiz
kerak. Tabiiy suvda har doim turli aralashmalar mavjud. Ular suvning ta’mi,
hidi, elektr o‘tkazish va boshqa xususiyatlariga ta’sir qiladi. Siz boshqa joyga ko'chib borganingizda yoki dala hovlingizda kir
yuvganingizda odatda ishlatadigan sovuningiz bu gal yaxshi ko‘pirmay qolgan
holatlarga duch kelgan bo‘lsangiz kerak. Sovun yaxshi emasmi? Yo‘q, gap sovunda
emas suvda! Siz duch kelgan suv kir yuvish uchun yaroqli emas, buning sababi
uning xususiyatlaridan bin - qattiqlikdir.
Suvning qattiqUgi uning tarkibidagi kalsiy va magniy tuzlari
miqdoriga bog‘liq. Ushbu tuzlarning jamlanmasi suvning umumiy qattiqligi
deyiladi, u esa karbonat va pokarbonatga bo‘linadi, chunki suv tarkibidagi
kalsiy va magniy gidrokarbonat sifatida va kuchli kislota tuzi, masalan, sulfat
kislotasi turida qatnashadi.
Suvning qattiqligi suv manbasiga ham bog‘liqdir. Quduqlaming suvi
daryo va ko‘llarning suvidan ko’ra qattiqroq bo’ladi, chunki ochiq suv
havzalari qor va muzlaming erigan suvidan hamda yog‘ingarchilik tufayli to‘lib
turadi. Yer osti suvlari esa yer qatlamlaridagi tuzlar bilan o‘zaro bog‘lanadi
va qattiqlik ionlari bilan to’yinadi.
Dengiz va okean suvi eng qattiq hisoblanadi. Ulardagi kalsiy va
magniy tuzlari chuchuk suvdagiga nisbatan o‘n va hatto yuz barobar ortiq
bo‘lishi ham mumkin. Ushbu suvdan foydalanib bo‘lmaydi.
Suvning karbonat qattiqligini oddiy qaynatish yo‘li bilan bartaraf
etish mumkin. Qaynatilganda bikarbonatlar erimaydigan karbonatlarga aylanadi.
Karbonatlar - bu choygum ostida qoladigan qatlamdir.
Suvning karbonatga bog’liq boimagan qattiqligini uy sharoitida
bartaraf etish oson emas. Buning uchun maxsus moddalar - ionitlar kerak. Ular
qattiqlik ionlarini o’z tarkibiga kiradigan boshqa ionlarga almashtirish
qobiliyatiga ega.
Qattiq suvda ovqat pishirish qiyin. Unda pishgan ovqatning xushta’m
emas, choyning ta’mi ham yaxshi bo’lmaydi. Biroq qattiqlik ionlari xavfli emas. Suv tarkibida magniy ionlari
ko‘p miqdorda boisa, suv taxir boiadi va inson ichaklarini bo‘shashtiradi.
Suvning yuqori darajadagi qattiqligi nafaqat insonga salbiy ta’sir
ko‘rsatadi, balki turli ishlab chiqarish jarayonlariga va shuningdek, ishlab
chiqariladigan mahsulot va buyumlar sifatiga ham ta’sir qiladi. Qattiq suvni
ishlatishdan oldin yumshatishadi, buning uchun undan kalsiy va magniyni yo'q
qila oladigan moddalar qo‘llanadi.
Qattiq suvni ishlatib
boimaydigan korxonalarda suv maxsus stansiyalarda yumshatiladi. Buning uchun
suv qum filtrlaridan o'tkaziladi, keyin esa ion toidirilgan maxsus filtrlarda
tozalanadi.
Foydalanilgan manbalar:
