Soatlar qanday paydo bo`lgan?
XIII asrdan boshlab minoralar, qo’ng’iroqxonalarga
o’rnatilgan. Ularning ba’zilarida soat millaridan tashqari odamlarning
harakatlanuvchi qiyofalari ham bo’lgan. XV asrda qimmatbaho toshlar qadalgan
cho’ntak soat paydo bo’lgan. Mexanik soatlar XIII asrdan boshlab minoralar,
qo’ng’iroqxonalarga o’rnatilgan. Ularning ba’zilarida soat millaridan tashqari
odamlarning harakatlanuvchi qiyofalari ham bo’lgan. XV asrda qimmatbaho toshlar
qadalgan cho’ntak soat paydo bo’lgan. Galiley mayatnikning ishini o’rgangach,
mayatnikli soatlar paydo bo’ldi. 20-a. 20-yillaridan boshlab qo’l soatlar
ommalashib ketdi.
Hozirgi soatlar. Elektr soatlarda milni elektr motor
harakatlantiradi. 1922-yilda avtomatik tarzda burab turiladigan mexanik soatlar
ixtiro qilindi. 1971-yil suyuq kristallardan qilingan soatlar paydo bo’lgan.
Kvars, elektron soatlar ham bor.
Kalendar. Qadimgi misrliklar osmon gumbazini 12 qismga
bo’lishgan, har qaysi qism zodiakal yulduz turkumlaridan birining nomi bilan
atalgan. Bunday «bo’lish» 12
oylik kalendar (taqvim)ga asos bo’lgan.
BILASIZMI?
Vaqtni aniqlash uchun qadimda odamlar quyosh
soatlaridan foydalanishgan. Yerga aylana chizib, uni qismlarga ajratib
markaziga tayoqcha suqib qo’yishgan. Quyosh osmon bo’ylab harakat qilgan sayin
tayoqcha soyasi bir qismdan ikkinchi qismga surilib borgan. To’g'ri, quyosh
soatlari bulutli havoda ishlamagan. «Umr o’tmoqda» jumlasi suv soatidan kelib
chiqqan. Qismlarga ajratilgan idishga suv asta-sekin tomchilab oqadi. So’ng
suvning o’rnini qum egallagan. U ham tepadan pastga oqa boshlaydi. Ammo bu
soatlarning barchasi aniq emas edi. Birinchi toshli mexanik soatlarni fransuz
monaxi Jerve yasagan. Asta-sekinlik bilan ular mukammallashib 1300-yili
Yevropada aniq mexanik soatlar paydo bo’ldi. Maxsus moslama soat millarini
aylantirgan.
