Vikinglar kashfiyoti: Grenlandiya
Vikinglardan biri Erik Sariq qotilligi uchun Islandiyadan surgun qilingan edi. Bir necha hafta kemada xavf-xatarlarga to’la suzishdan so‘ng u va uning sheriklari qalin tuman bilan qoplangan yerni ko’rib qolishadi.Ularni zimiston va xilvat qirg’oq qarshi oldi, qirg’oq ortida ulkan muzliklar qalashib yotardi. Dengiz sayyohlari qirg’oq bo’ylab janub tomonga suzdilar va orolning janubiy chegarasiga yetib borish uchun 600 km dan ortiq yo’l bosib, shu yerda manzil qurdilar. Ular bu yerda turar joy izlari, qayiqlarning qoldiqlari va tosh qurollarni topdilar. Orolning eng janubida qishni o’tkazgan vikinglar bahorda g’arbiy qirg’oqni ko’zdan kechirish uchun yo’lga chiqdilar. 983-yilda Erik yangi yerga 500 ga yaqin kishi mol-mulki va uy hayvonlari bilan joylashtirilgan 25 ta kemadan iborat butun boshli flotiliyani olib keladi. Tez orada janubiy va g’arbiy qirg’oqda odamlar muqim yashaydigan bir necha qishloq paydo bo’ldi.
Ular dengiz hayvonlari, birinchi navbatda qirg’oqbo’yi atrofida juda ko’p uchraydigan, shu sababli Grenlandiya kitlari nomini olgan kitlarni ovlash bilan shug’ullanishgan. Ular Islandiyaga va hatto Norvegiyaga mo’yna, gaga (qimmatbaho parli o’rdak) pari, kit mo’yi, morning qoziq tishlari, dengiz hayvonlarining terisini jo’natib, ulardan non, temir buyumlar, qurilish materiallari, shu jumladan yog‘och-taxta olishgan. Grenlandiyaning past bo‘yli daraxtlari faqatgina o`tinga yarardi.
O ‘rmonlar Labrador yarim orolidagina mavjud bo’lib, iqlimi og’ir bo’lganligi uchun u yerga suzib borish juda xavfli edi.
XIII asrga borib orolning aholisi 5 mingga yetdi, bu yerda yuzga yaqin kichik qishloqlar Knorr – normanniarning paydo bo’ldi. Biroq oradan 200 yil o’tib uning yuk kemasi aholisi keskin kamayib ketdi. Bunga nafaqat «kichik muz davri» deb ataladigan havoning sovub ketish davri sabab bo’ldi, balki grenlandiyaliklarning o’z mustaqilligini yo’qotgan Islandiya bilan savdo aloqalarining buzilishi ham o’z ta’sirini ko`rsatdi. XVIII asrda bu yerga yangi kolonistlar (daniyaliklar) kelishdi va faqatgina eskimoslarni uchratishdi. Normannlar yashagan qishloqlar harobaga aylanib bo’lgan edi. XXI asr boshiga kelib bu yerda 58 ming odam istiqomat qiladi.
Grenlandiyani tadqiq qilish — xavfli ish, buning uchun ko’p qurbonliklar qilishga to’g’ri keladi. Misol uchun aynan shu yerda 1930-yilda nemis geofizigi Alfred Vegener halok bo’lgan. Vegener — uch marta Grenlandiyaga uyushtirilgan ekspeditsiyada ishtirok etgan. Bu ekspeditsiyalarning barchasi o’ta xavfli bo’lgan va olimni mahalliy aholi eskimoslar bir necha bor falokatdan qutqarib qolishgan.
«Grenlandiya» so’zi «yasxil mamlakat» deb tarjima qilinadi. Unga bu nomni uni kashf etgan kishilar berishgan. Aslida butun Grenlandiya qalin muz qoplami bilan qoplangan. O’simliklar bu yerda juda kam uchraydi.
Foydalanilgan manbalar:
