Xitoy geosiyosiy yo`lining mohiyati
Bir necha yuz yillar mobaynida Xitoyning geosiyosiy
qarashlari ikki tomonlama xususiyatga ega edi. Bunday holat birinchidan,
Xitoy, ya’ni «O‘rtalik qirolichasi»ning qadimgi nomi Rimlandga qarashliligi va
ikkinchidan, Xitoyning hech qachon dengiz mamlakati bo‘lmaganligi bilan
bog‘langan. Xitoy XX asrning 70-yillaridan «Atlantik» geosiyosat
olib bora boshladi. Bunday holat Xitoy islohotlarining «otasi» Den Syaopinning pragmatik falsafasi bilan bog‘landi. Ana shunday geosiyosat Xitoyga
g‘arbdan katta dividendlar olishga imkon berdi. Xitoy g‘arbdan pul, kredit va
texnologiyalar olib, iqtisodiyotini tez sur’atlar bilan rivojlantirishga
erishdi.
Xitoy o‘ziga xos rivojlanish xususiyatlariga ega.
Mazkur xususiyatlar quyidagilardan iborat:
a) tabiiy resurslarning chegaralanganligi; b) juda
katta inson resurslariga ega ekanligi; d) ish kuchlarining nihoyatda arzonligi.
Iqtisodiy rivojlanishning yuqori sur’atlari tufayli Xitoyda so‘nggi paytlarda
qator muhim tabiiy resurslarning yetishmasligi kuzatilmoqda (ko‘mir, temir va
mis rudasi, alumin xomashyosi, o‘g‘itlar). Hozirgi paytda Xitoyning qishloq
aholisi 800 million kishini tashkil qiladi, ularning 700 millionni
qishloq xo‘jalik ishlab chiqarishida band, 100 millioni esa ishsiz,
shuning uchun har yili 10 million kishi qishloqlardan shaharlarga ish qidirib
ko‘chib ketadi.
Jahon bankining ma’lumoti bo‘yicha XXI asr boshlarida
Xitoyning tashqi savdo aylanmasi 650 mlrd dollar, Yaponiyaniki esa 850 mlrd
dollarga teng bo‘lmoqda. Bu paytda uning yalpi ichki mahsuloti deyarli 3
trillon dollarni tashkil qiladi. Bu Xitoyni muhim iqtisodiy qutbga aylantiradi.
Hozirgi paytda Xitoy geosiyosiy maydonning rivojlanish o‘qlarini va kuchlarini
aniqlab beradigan davlatlar qatoriga kirib oldi.
Xitoy dunyodagi aholisi eng ko`p mamlakatdir. Uning aholisi XXI asr o`rtasida 1,5 mlrd kishiga yetishi mumkin. Xitoyda XIX investitsiyalar
va iqtisodiy rivojlanish davlat tomonidan reja asosida boshqarilmoqda.
Davlatning eksport imkoniyatlarini kuchaytiradigan yuqori texnologiyalarni
o‘zlashtirish davlat tomonidan rejalashtirilmoqda.
Bu davlatni tez sur’atlar bilan rivojlanishining
o‘ziga xos xususiyatlaridan biri — Yevrosiyodagi eng katta ichki bozorga ega
ekanligi va harbiy qudratining tez sur’atlar bilan ortib borishidir.
Rossiya — Xitoy munosabatlari keyingi yarim asr
mobaynida keskin o‘zgardi. XX asrning 50-yillarida «uka» bo‘lgan xitoyliklar
hozirgi vaqtda iqtisodiy qudratiga ko‘ra «aka»ga aylandi. Barcha yo‘nalishlar
doirasida Xitoy tashabbusga ega.
Shunday qilib, Xitoy XXI asrga kelib dunyo geosiyosatiga katta
ta’sir ko‘rsata boshladi.
Eslab qoling!
Divident - aksiyadorlik jamiyati daromadining bir qismi. U har yili aksiyadorlar o`rtasida taqsimlanadi.
Kredit - qaytarib berish sharti bilan ma`lum vaqtga va ma`lum foizga pul yoki tovar holatida berilgan ssuda (qarz)
Foydalanilgan manbalar:
