Oziq-ovqat sanoati
Bu sanoat dehqonchilik va
chorvachilik mahsulotlarini qayta ishlash negizida shakllangan. Uning
korxonalari geografik joylashuvini qayta ishlanadigan xomashyo xususiyati
belgilaydi. Xomashyo tez buziluvchan va qayta ishlanganda chiqindi ko'p
chiqadigan hamda olis masofaga tashishga chidamsiz bo'lgan holatlarda korxona
xomashyo yetishtiradigan joyda joylashtiriladi (sabzavot, go'sht, konservalar,
shakar ishlab chiqarish, meva sharbatlari tayyorlash). Endilikda oziq-ovqat
sanoati korxonalari yuksak mexanizatsiyalashgan ishlab chiqarish tarmog'iga
aylangan. O'tmishda faqat xomashyoga, ya'ni qishloq xo'jaligigagina bog'liq
bo'lgan bu sanoat hozirda mashinasozlik, energetika va kimyo tarmoqlari bilan
chambarchas bog'langan. Demak, oziq-ovqat mahsulotlarini ishlab chiqarishda
xomashyo xarajatidan tashqari turli mashina, mexanizmlari va yoqilg'i
xarajatlari hissasi tobora ortib bormoqda. Masalan, bug'doy oz mablag' evaziga
yetishtirilsa-da, un tortish va non tayyorlash jarayonidagi (mashina
mexanizmlarga, yoqilg'i-energetikaga) sarf-xarajatlar bois tayyor non bahosi
o'zgarmasligi, va hatto, qimmatlashishi mumkin.
Un va yorma sanoati korxonalarida
bug'doy qayta ishlanadi. Bug'doyni tashish un tashishdan birmuncha qulay. Ammo
bug'doy yetishtiriladigan maydonlar iste'molchilar yashaydigan joy bilan
deyarli yonma-yon joylashgani tufayli bug'doyni qayta ishlaydigan korxona
(elevator)lar bug'doy yetishtirilayotgan joyda ham, yirik shaharlarda ham
uchraydi.
O'zbekiston o'simlik moyi ishlab
chiqaruvchi yirik davlatlar sirasiga kiradi. O'simlik moyi bizda asosan paxta
tozalash zavodlarida ajratib olingan chigitdan olinadi. Endi yog'-moy
ishlab chiqaradigan korxonalarning geografik joylashuviga e'tibor qarataylik.
Bu korxonalarning barchasi avvalo xomashyoga yaqin joyda, qolaversa, aholi zich
hududlarda joylashganini ko'ramiz.
Oziq-ovqat sanoatining yana bir
muhim tarmog'i go'sht korxonalaridir. Hozirda transportning tezligi va maxsus muzlatgichlar
go'shtning sifatini buzmay uzoq masofaga tashish imkonini bermoqda. Shuning uchun go'sht
mahsuloti ko'p iste'mol qilinadigan Toshkent, Andijon, Namangan, Farg'ona,
Ohangaron kabi shaharlarda yirik go'sht kombinatlari ishlamoqda. Non zavodlari,
makaron, qandolat fabrikalari kabi korxonalar yirik aholi manzillarida
joylashtiriladi.
Yaqin vaqtlargacha Samarqanddagi
choy qadoqlash fabrikasi nafaqat mamlakatimizda, balki butun O'rta Osiyoda shu
turdagi yagona fabrika edi. Endilikda choy Toshkentda ham qadoqlanmoqda.
Ma'lumki, o'rta osiyoliklarning asosiy qismi ko'k choy iste'mol qiladi. Shunga
ko'ra, bu yerda qadoqlanayotgan choyning 80 foizini ko'k choy tashkil etadi.
Toshkent, Farg'ona, Samarqand va Buxoroda mineral suv tayyorlab idishlarga
quyadigan maxsus zavodlar bor. Urgutda tamaki-fermentatsiya zavodi ishga
tushirilgan.
Использованные источники:
