Adxam Rasulov
Rasulov Adxam Raxmatovich
(1942-1997)
Geografiya fanlari nomzodi, dotsent A.R.Rasulov 1942-yil
31-avgustda Toshkent
shahrida tug`ilgan. 1959-yilda o’rta maktabni, 1965-yilda esa Toshkent davlat universitetini
(Quruqlik gidrologiyasi) mutaxassisligi bo’yicha tugatgan. Mehnat faolyatini
1965-yilda O’rta Osiyo irrigatsiya ilmiy tadqiqot instituti (SANIIRI)da muxandislikdan
boshlagan. 1966-1968-yillarda harbiy xizmatda bo’lgan.
A.R.Rasulov 1968-yilda harbiy xizmatdan qaytgach, geografiya fakultetining
o’sha yillardagi dekani ustozimiz N.Dolimov maslahati bilan "Quruqlik gidrologiyasi”
kafedrasi aspiranturasiga xujjatlarini topshiradi va kirish imtihonlaridan muvoffaqiyatli
o’tib, aspiranturaga qabul qilinadi. Shu yildan boshlab A.R.Rasulov Quruqlik gidrologiyasi
kafedrasida professor O.P.Sheglovaning ilmiy rahbarligida "Muallaq oqiziqlarni hosil
bo’lishi va Ugam daryosi havzasidan yuvilish” mavzuida ilmiy tadqiqot ishlarini
olib boradi. Bu ishning natijalari 1972-yilda
nomzodlik dissertatsiyasi sifatida muvoffaqiyatli himoya qilinib. A.R.Rasulovga
11.00.07 – Quruqlik gidrologiyasi, suv resurslari mutaxassisligi bo’yicha geografiya
fanlari nomzodi ilmiy darajasi beriladi. Olim erishgan natijalar shu sohaning yirik
olimlari, jumladan akademik A.M.Muhamedov, texnika fanlari doktori, professor, A.V.Karaushevlar
tomonidan yuqori baholangan.
Shu tarzda o`zbek millati vakillari orasidan ikkinchi gidrolog – olim yetishib
chiqadi. Geografiya fanlari nomzodi A.R.Rasulovga 1977-yilda dotsent ilmiy unvoni
beriladi.
Dotsent A.R.Rasulov gidrologiya va gidrometeorologiya yo’nalishi talabalari
uchun darsliklar, o’quv va o’quv - uslubiy qo’llanmalarni o’zbek tilida tayyorlashga
alohida e’tibor qaratgan. Hozirgi kunda olimning o’z shogirdlari bilan hamkorlikda
yaratgan "Gidrologiya asoslari” (2003, hammualliflar F.H.Hikmatov, D.P.Aytbayev)
darsligi, "Umumiy gidrologiya” (1995, hammualliflar F.H.Hikmatov) o’quv qo’llanmasidan
mamlakatimizdagi universitetlar va pedogogika oliy o’quv yurtlarining "Geografiya”,
"Gidrometeorologiya”, "Ekologiya va tabiatdan foydalanish” kabi yo’nalishlari talabalari
va magistrlari keng foydalanilmoqdalar. Uning "Gidrometriyadan kurs ishi bajarish
uchun metodik ko’rsatmalar” (1980), "Eroziyashunoslikdan amaliy mashg`ulotlar”
(1990, hammualliflar F.H.Hikmatov, G.N.Trofimov) kabi uslubiy ishlari talabalarga
katta qulaylik yaratmoqda. Olim rahbarligida ilk bor 5000 ga yaqin terminlarni o’z
ichiga olgan "Gidrologiya atamalari va tushunchalarining ruscha-o’zbekcha lug`ati”
(1993) chop etilgan.
Dotsent A.R.Rasulov yuqorida qayd etilgan ilmiy-uslubiy ishlar bilan bir
qatorda ilmiy-tadqiqot ishlarini ham faol olib borgan. Olim "Suv eroziyasi, daryo
oqiziqlari va ularni miqdoriy baholash”, (1998, hammualliflar F.H.Hikmatov) nomli
monografiya hamda 70 dan ortiq ilmiy maqolalar va ilmi-ommabop risolalar muallifidir.
Dotsent A.R.Rasulov ilm – fan tashkilotchisi ham edi. Olim ilmiy-pedogogik kadrlar tayyorlash ishiga ham
katta e’tibor bergan va 2 ta fan nomzodi tayyorlagan. U suv eroziyasi va o’zan jarayonlari
muammolari bo’yicha Moskva Davlat universiteti qoshidagi Oliy o’quv yurtlari aro
Muvoffiqlashtiruvchi Kengash Prezidiumi a’zosi bo’lgan. Geografiya fakulteti bazasida
1991 yilda o’tkazilgan Halqaro ilmiy anjumanning bosh tashkilotchisi ham A.R.Rasulov
edi.
Dotsent A.R.Rasulov bir necha yillar (1973-1985) fakultetning o’quv ishlari
bo’yicha dekan muovini, dekani vazifasida muvoffaqiyatli faoliyat ko’rsatgan. U
hayotining so’ngi davri 1994-1997-yillarda esa "Quruqlik gidrologiyasi” kafedrasi
mudiri lavozimida ishlagan.
Shu yillar davomida jonkuyar tashkilotchi, rahbar-olim talabalarning yozgi
o’quv-dala amaliyotini o’tishlari uchun mahsus o’quv-tadqiqot bazasini tashkil etishga
kirishadi. Shu maqsatda Ugom daryosi sohilida 2 gektarga yaqin yerni ajratishga
erishiladi. Bu joyda universitet rahbariyati ko’magida hamda olim va uning hamkasblarining
bevosita ishtirokida qurilish obodonlashtirish va ko’kalamzorlashtirish ishlari
jadal suratlarda amalga oshiriladi. Natijada qischqa vaqt ichida ilgari tashlandiq
hisoblangan yer o’rnida ajoyib oromgoh bunyod etildi.
Umuman dotsent A.R.Rasulov o’zining qisqa, lekin sermazmun ilmiy va pedogogik
faoliyati davomida yaratgan darsligi, o’quv va o’quv-uslubiy qo’llanmalari, monografiya
va ilmiy ommabop risolalari bilan o’sib kelayotgan geograflar va gidrometeorologlarga
salmoqli meros qoldirgan.
Использованные источники:
