Qo`riqxonalar - Respublikamizning oltin jamg`armasi
O‘ylaymizki,
tabiatda hech kim oq qoplonlami uchratmagan. Bundan chorak asr avval insonning
xo ‘jalik faoliyati oqibatida mazkur noyob va go ‘zal hay vonlar o‘z yashash
joylarini tark etib ketishdi. Ular umuman yo‘q boiib ketish xavfi ostida edi.
Ammo bugungi kunda o‘nta oq qoplondan iborat bir oila Hisor togiarining g‘arbiy
qismida yashab kelmoqda. Bunga Hisor tog‘-archa qo‘riqxonasini tashkil qilish
natijasida erishildi. 0‘zbekistonda
9 ta qo‘riqxona bor. Ularning umumiy maydoni 2164 km.kv va ular davlat tomonidan
himoyalanadi. Ushbu hududlarda barcha xo‘jalik faoliyati ta’qiqlangan.
Qo‘riqxonalar
- o‘simliklar va hayvonlaming ayrim turlarini yoki ekotizimni himoya qilish
uchun moijallangan tabiatning hech kim tegmagan hududlaridir.
Davlat
qo‘riqxonalari doimiy ilmiy-tadqiqot o’tkazuvchi xodimlar va qo‘riqxona tashkil
qilingan vaqtdan buyon yigib kelinadigan (ayrim hollarda 30- 40 yil davomida)
hujjatli materiallarga ega. Bundan tashqari, qo‘riqxona sharoiti ekologik izlanishlar o‘tkazish uchun qulaydir.
Qo‘riqxonalar
dastlab tashkil qilinganda ilmiy ishlar tabiiy sharoitlami o‘rganish, fauna va
florani ro’yxatga ohshdan iborat edi, xolos. Hozirgi vaqtda ayrim qo ‘
riqxonalarda j onivorlar va о‘simliklarning yo‘qolib borayotgan turlarini tiklash va saqlab qolish
bo‘yicha ishlar olib borilmoqda.
Respublikamiz
hayotida qo‘riqxonalarning о‘mi juda kattadir. Ular ajoyib va betakror landshaftlarni saqlab
qolmoqda. Masalan, Zarafshon qo‘riqxonasi to ‘qayzorlar, hayvonot olamining
noyob vakillari - Buxoro kiyigi, Seversov qo‘yi yoki Qizilqum qo'yi, tog‘
echkisi, oq qoplon va boshqa yo‘qolib ketayotgan hayvonlami saqlab qolish
maqsadida tashkil qilingan.
O‘zbekiston
hududida Chotqol biosfera qo‘riqxonasi mavjud. U 1995 yilda Jahon biosfera
qo‘riqxonalari tizimigakiritilgan. Qo‘riqxona g'arbiy Tyan-shon tog'li
ekotizimni saqlab qolish maqsadida tashkil qilingan. Chotqol qo‘riqxonasi 1947
yilda tashkil qilingan va Toshkent viloyati hududida joylashgan.
Qo'riqxonalarimiz
- tabiiy zahiralarimizning oltin fondi va kelgusi avlodlar uchun eng yaxshi
sovg‘a desak ham bo‘ladi.
Qo'riqxonalar
tartibiga qat’iy rioya qilish natijasida yildan-yilga ulardagi hayvonot olami
boyib bormoqda. 0‘zbekiston tog‘larida Nurota yong‘oq-meva qo‘riqxonasi tashkil
qilinguncha Qizilqum qo‘yi (Seversov qo‘yi)ning soni yuztaga ham yetmasdi,
hozir esa ularning soni 1000 taga yetib qoldi.
20
yillar avval Amudaryo qirg‘oqlaridagi to‘qaylarda 100 dan ziyod Buxoro kiyigi
yashab kelar edi. Beshta qo‘riqxona tashkil qilingach ushbu go’zal jonivorlar
soni 1000 boshdan oshib ketdi.
1976-yilda Buxoro yaqinida jayronlarni ko‘paytirish va keyinchalik ularni
Turkistonning barcha cho‘lli hududlari bo‘yicha tarqatish va shuningdek, ushbu
hayvonlaming biologiyasini o‘rganish uchun maxsus qo‘riqxona tashkil qilingan
edi. So‘nggi 15 yil ichidajayronlar soni 44 tadan 1000 tagacha yetdi.
Biz
o’nlab qo‘riqxonalar, tabiiy milliy bog'lar tashkil qilmaylik, inson tabiatni
muhofaza qilish ishiga vijdon bilan yondashmasa barcha harakatlar behuda
ketadi.
Tabiatni kelgusi avlodlar uchun
tabiiy, buzilmagan holda saqlab qolish - bugungi kunning asosiy muammolaridan
biridir.
Foydalanilgan manbalar:
