Iqlimiy resurslarni baholash
Iqlim resurslarining miqdor
ko‘rsatkichlari ko‘p jihatdan qishloq xo‘jalik ekinlarining turini va
hosildorligini belgilab beradi. Har qanday ekinlarning pishib yetilishi uchun
ma’lum miqdorda issiqlik zarur bo‘ladi. Shuning uchun ham mamlakatimiz iqlimiy
resurslarini qishloq xo‘jaligi nuqtayi nazaridan baholash muhim amaliy
ahamiyatga ega.
Vegetatsiya davrida kerakli
miqdorda issiqlik mavjud bo‘lsagina ekinlar urug‘i unib chiqadi, rivojlanadi
va pishib yetiladi. Ekinlarning urug‘i unib chiqishi, ko‘p hollarda, havo
harorati o‘rtacha +10°C
dan yuqori bo‘lganda yuz beradi.
O‘zbekistonning tekislik
qismida quyidagi issiqlik mintaqalari mavjud: issiq, juda issiq, o‘rtacha
jazirama, jazirama, o‘ta jazirama.
Issiq mintaqaga
O‘zbekistonning shimoli g‘arbida joylashgan Ustyurt platosining Orol dengizi
sohillari kiradi. +10°C
dan yuqori haroratlar yig‘indisi 3500° dan kam. Mazkur mintaqada uzumning
ertapishar navlari yetilishi mumkin.
Juda issiq mintaqada haroratlar
yig‘indisi 3500-4000°. Mazkur mintaqaga Ustyurt platosining shimoliy va o‘rta
qismlari, Amudaryo deltasining shimoliy qismi kiradi. Ushbu mintaqada uzumning
tezpishar, sholining ertapishar, makkajo‘xorining kechpishar navlari pishib
ulguradi.
O‘rtacha jazirama mintaqada
haroratlar yig‘indisi 4000-4500° gacha boradi. Ustyurt platosi va Amudaryo
deltasining janubiy qismlari, Xorazm vohasi, Qizilqumning shimoliy qismiga
to‘g‘ri keladi. Mazkur mintaqada paxtaning ertapishar navlari to‘liq pishib
yetiladi.
Jazirama mintaqada haroratlar
yig‘indisi 4500° dan 5000° gacha yetadi. Ushbu mintaqaga Qizilqumning katta
qismi, Zarafshon vodiysining quyi qismi, Mirzacho‘l,
Farg‘ona vodiysi kiradi. Mazkur mintaqada paxtaning o‘rtapishar navlarini ekish
mumkin.
Juda jazirama mintaqada
haroratlar yig‘indisi 5000° dan yuqori bladi. Qashqadaryo, Surxondaryo
viloyatlarining janubiy qismlari shu mintaqada joylashgan. Ushbu mintaqada
ingichka tolali paxta yetishtiriladi.
Sizga ma’lumki,
O‘zbekistonning sharqiy va janubi sharqiy qismlari asosan tog‘lardan iborat.
Tog‘larda balandlikka ko‘tarilgan sayin havo harorati pasayib boradi, natijada
musbat haroratlar yig‘indisi kamayib, yetishtiriladigan ekin turlari ham
o‘zgarib boradi.
Tog‘larda quyidagi issiqlik
mintaqalari ajratiladi: iliq mintaqaga, salqin mintaqaga, juda salqin
mintaqa.
Iliq mintaqada haroratlar
yig‘indisi 3000-4000° atrofida va o‘rtacha balandlikdagi tog‘larni o‘z ichiga
oladi. Ushbu mintaqada lalmikor yerlarda don yetishtirish hamda sug‘orma
uzumchilikni rivojlantirish mumkin, paxta yetilmaydi.
Salqin mintaqada musbat
haroratlar yig‘indisi 3000° dan kam. O‘rtacha balandlikdagi tog‘larni o‘z
ichiga oladi. Mazkur mintaqadan asosan yaylov sifatida foydalaniladi.
Juda salqin mintaqada haroratlar yig‘indisi
1000° dan kam, dehqonchilik uchun yaramaydi. Bu mintaqa baland tog‘larni o‘z
ichiga oladi.
Foydalanilgan manbalar:
