20-may Antverpenda jahonda birinchi geografik atlas bosilib chiqqan kun
Antverpenda katta formatli matnlari tushuntirib berilgan, 53 xaritadan iborat, o'ymakorlik usuli bilan mis taxtachalaridan yasalgan jahonda birinchi marta geografik atlas bosilib chiqdi. Bu nashr flamand kosmografi Abraham Ortel (1527-1598) tomonidan yaratilgan va "Theatrum orbis terraum” (Yer sharining ko'rinishi ) deb nomlangan. Unda o'sha vaqtdagi geografik bilimlarning holatini aniq tasvirlagan. Bir necha qo'yilgan xatolarga qaramasdan bu atlas bir necha bor qayta va to'ldirilib nashr qilingan va XVI asrning oxiri va XVII asrning boshlarida dengizchilar uchun "geografik bibliya” bo'lib xizmat qilgan.20-may Xalqaro metrologiya kuni
Xalqaro metrologiya kuni (World Metrology Day) har yili 20-may nishonlanadi. Bu kun, 1875-yil 20-mayda Parijda xalqaro diplomatik konferensiyada "Metrik konvensiyalar0" (Metre Convention) imzolangan va uning asosida hukumatlararo "Xalqaro o’lchamlar va torozlar tashkiloti" yaratilganligi sharafiga tanlab olingan. 1875-yilda 17 mamlakat konvensiyani imzolashdi, ular qatorida Rossiya bo‘lgan edi. Ta'kidlash mumkin, "Xalqaro o’lchamlar va torozlar tashkiloti" ini yaratish tashabbuskorlaridan biri Peterburg fanlar akademiyasi edi. 1921-yilda Metrik konvensiyaga o‘zgartirishlar kiritilgan va hozirgi vaqtda 50 davlat unga a'zo. Metrik konvensiya asosida birinchi xalqaro ilmiy-tadqiqot laboratoriyasi "Xalqaro o'lchamlar va torozlar tashkiloti" (International Bureau of Weights and Measures, BIPM) yaratilgan, butun dunyo hamkorligi va o‘lchaydigan fanlar o‘zaro aloqasi uchun va natijada ushbu fanlar yutuqlarini sanoatda, tijorat faoliyati va ijtimoiy hayotda qo‘llash maqsadida. Fransiyada (Sevre) joylashgan o’lchov va torozlar xalqaro muassasasida xalqaro o‘lchov birliklari sistemalari etalonlari saqlanmoqda metr, kilogramm, ionizatsiya nurlanish birligi, elektrik qarshiligi birligi. Bundan tashqari metrolog olimlar har xil metrologik tadqiqotlar olib borishyapti. Hozirgi vaqtda Metrik konvensiya dastlabki maqsadini - konvensiyani imzolagan barcha mamlakatlarda birlik sistemalar yagonaligini ta'minlayapti. Ma'lumki, metrologiya qadimiy bo’lib, tarjimada "o‘lchamlar haqidagi fan" ni bildiradi. Metrologiya o’lchovlar bilan boglik barcha fanlarga singib ketgan va ular uchun yagona fan hisoblanadi. Metrologiyaning asosiy tushunchalari: o‘lchash, o'lchash vositalari, o‘lchovlar bajarishning uslublari. Bayram arafasida esa, urf-odatga ko‘ra, o'lchovlar va torozlar xalqaro muassasasi (MBMV ) va Xalqaro konunshunoslik metrologiya muassasasi (MBZM) rahbarlari dunyo ommasiga va metrologiya jamoasiga maktublar bilan murojaat qiladilar, qaysinda belgilashadi yilning eng muhim va ijtimoiy jihatdan ma'noli muammolarni ajratiadilar va ularning metrologik yechimini ta'minlashni belgilaydilar. Yana bayram kunida soha mutaxassislarining, xodimlarining hissalarini nishonlash qabul qilingan. Xalqaro metrologiya kuni har yili aniq deviz bilan o‘tadi. Shunday, o’tgan yillarda bayramning devizlari quyidagilar bo‘lgan edi: "metrologiya umumdunyo xizmatida", "O'lchamlar atrof muhitimizda", "Olimpiya o‘yinlari o'lchovsiz o’tolmaydi", "o‘lchamlar fanda va texnikada innovatsiyalarga ko‘prik", "o‘lchovlar haqidagi ta'limot xavfsizlik uchun" va boshqalar.
20-may Butun jahon metrologlar kuni
Bu kunni nishonlash 1999-yili oktyabrda o’lchov va torozilar xalqaro qo’mitasi tomonidan ta'sis etilgan bo’lib, 20-mayda nishonlanadi. 1875-yil 20-mayda xalqaro metrologiyaga poydevor bo’lgan ilmiy-texnik hamkorlik to’g’risidagi birinchi hukumatlararo kelishuv - Metrik konvensiya imzolangan edi. An'anaga ko’ra, bayram oldidan matbuotda O’lchov va torozlar xalqaro ko’mitasi rahbarining maktubi nashr qilinadi. Metrologlar o’zi kim? Nima bilan shug’ullanishadi? Ayrimlar ularni meteorologlar bilan adashtiradilar. Qarangki, o’lchovlar haqidagi ta'limot ancha ilgari paydo bo’lgan va so’z birikmasi "o’lcham haqidagi fan" ma'nosini bildiradi. O’lchovlar haqidagi ta'limot o’lchov bilan ish ko’radigan barcha fanlar va darslarga kirib boradi va ular uchun yagona fan hisoblanadi. O’lchovlar haqidagi ta'limot asoschisi bo’lib, D.I.Mendeleyev hisoblanadi. O’lchovlar haqidagi ta'limotning asosiy tushunchalari: o’lchash, o’lchash vositalari, o’lchovlar haqidagi ta'limot, o’lchovni bajarish uslublari.
Foydalanilgan manbalar:
