Ko’klam hadyalari
Navro’z bayrami
dasturxonini dorivor ko’katlardan tayyorlangan taomlar, go’ja oshi, halim, sumalaksiz
tasavvur qilish qiyin, deb yozadi O’zA muxbiri Shahnoza Mamaturolova. Buyuk
bobomiz Abu Ali ibn Sino bahorda tananing holsizlanishini yengish uchun undirilgan
don mahsulotlari, turli ko’kat, sabzavotlar, ulardan tayyorlangan xilma-xil taomlardan
iste’mol kilishni tavsiya etgan. Momolarimiz "ilik uzildi” davrida bu ne’matlardan
ko’k somsa, chuchvara, sumalak, halim, yupqa kabi tansiq taomlar tayyorlagan. Ular
mahalla-ko’y bilan baham ko’rilgan. – Bahorda ko’pchilikda horg`inlik, darmonsizlik kuzatiladi, – deydi Toshkent tibbiyot
akademiyasi birinchi klinikasi diyetologi Karima Jabborova. – Bahorgi o’simliklar
ishtaha ochadi, ovqat hazmini yaxshilaydi, qon bosimini me’yorlashtiradi. Jumladan,
ismaloq, jag`-jag`, yalpiz kabi o’simliklar tanaga quvvat bag`ishlaydi. Ismaloq tarkibidagi S1, V1, V3, V6, RR, K, Ye vitaminlari,
temir, yod, fosfor, kalsiy, magniy kabi ma’danlar immunitetni ko’taradi.
Yalpiz tarkibida efir moylari, organik kislotalar, flavonoidlar, karotin, ramnoza,
glyukoza, rutin, vitamin S, mineral tuzlar va yana bir qator foydali moddalar mavjud.
Yalpizdan tayyorlangan somsa, chuchvara inson salomatligini mustahkamlashda muhim
ahamiyatga ega. Jag`-jag` tarkibida S, K vitaminlari, tanin, tiramin, inozit, karotin,
saponin, efir moylari, glyukoza va diosmin asoslar bor. Jag`-jag` qon bosimini tushirib,
ichak faoliyatini me’yorga keltiradi. Shu bois xalqimiz uning ko’katidan taomlar
tayyorlaydi.
Milliy taomlarimizdan bo’lmish halim tayyorlashda ishlatiladigan mahsulot – bug`doy,
yog`, go’sht hisoblanib, ular oqsilga juda boydir. Xalq tabobatida halim tarkibidagi
ekstraktiv moddalar me’da-ichak faoliyatini yaxshilashi, markaziy asab tizimiga
ijobiy ta’sir qilishi, miya, yurak funksiyasini faollashtirishga yordam berishi
isbotlangan.
Navro’z bayramida xalq sayllarining to’yimli va to’q tutuvchi taomlaridan biri go’ja
Markaziy Osiyo xalqlari taomnomasida yetakchi o’rin tutgan. Bu taom asosan, oq va
sariq jo’xori, maxsus bug`doyni uzoq qaynatib tayyorlangan. Go’ja ichib katta bo’lgan
bolaning iligi to’q bo’lishi ham bor gap. Jo’xori, bug`doy yumshab pishganidan so’ng
u sovutilgan va qatiq aralashtirib ichish urf bo’lgan. Ba’zi joylarda go’ja oshi
tarkibiga qo’y va mol go’shtiga qo’shilib no’xat, loviya, bug`doy, arpa, mosh kabi
dukkakli mahsulotlar solingan. Go’ja oshini to’yib ichgan kishi kun bo’yi to’q va
tetik yuradi.
Har bir faslning o’ziga yarasha taomlari bor. Shunday ekan,
ayni bahor kezlari vitaminlarga boy shifobaxsh ko’katlardan tayyorlangan taomlar
dasturxonimizdan ko’proq joy olsin.
