Agrosanoat majmuasi
O'zbekiston iqtisodiyotida agrosanoat majmuasi tarmoqlararo majmualarning eng asosiysi - yetakchisidir. ASMda qishloq
xo'jaligi markaziy o'rin egallaydi. Zero, qishloq xo'jaligida yetishtirilgan
mahsulotlarni qayta ishlaydigan yengil va oziq-ovqat sanoati tarmoqlari ham ASM
tarkibidadir. Bulardan tashqari, qishloq xo'jaligida foydalaniladigan
mexanizmlarni ishlab chiqaradigan va ularni ta'mirlaydigan korxonalar, mineral
o'g'it hamda o'simlik zararkunandalariga qarshi qo'llanadigan moddalar ishlab
chiqaradigan kimyo sanoati tarmoqlari ham ASMga kiradi. Bu tarmoqlar aslida
og'ir sanoatga tegishli bo'lsa-da, ammo ular ASMda birinchi guruhni, qishloq xo'jaligi
esa ikkinchi guruhni va qishloq xo'jaligi mahsulotlarini qayta ishlovchi
tarmoqlar uchinchi guruhni tashkil etadi.
Mamlakat ishchi kuchlarining asosiy
qismi ASM tarmoqlarida mehnat qiladi. Shuningdek, chakana savdoning asosiy
qismini qishloq xo'jaligi mahsulotlari yoki qishloq xo'jaligi mahsulotlaridan
qayta ishlab tayyorlangan tovarlar savdosi tashkil etadi. Xullas, xalqimiz
farovonligi, dasturxonimiz to'kinligi, yana ham muhimi, aholining ish bilan
bandligi ASM holatiga bog'liq. Ammo qishloq xo'jaligi, jumladan, unga bog'liq
tarmoqlar ishlab chiqarayotgan mahsulotlar xalqimiz talabini qondira oladigan
darajada emas. Oqibatda sanoat mollari qatori ayrim
oziq-ovqat mahsulotlari ham chetdan keltirilmoqda. Yaqin-yaqingacha paxta
yetishtirish hajmi bo'yicha jahonda ikkinchi o'rinni egallab kelgan
O'zbekistonda ASM imkoniyatlarining bunday zamon talabida emasligi qishloq
xo'jaligini tashkil etish va boshqarishdagi nomaqbul yo'l - ma'muriy buyruqbozlik
usulining oqibatidir. Sho'rolar boshqaruv usuli dehqonlarni yerga egalikdan
butkul mahrum etdi. Natijada moddiy manfaatdorlik, ayniqsa, tadbirkorlik zavol
ko'rib, qishloq xo'jaligida ishlashga ishtiyoq ancha susaydi. Bunday salbiy
holatlarni tuzatish maqsadida mustaqillikning dastlabki yilidanoq boshqaruvning
bozor iqtisodiyoti munosabatlariga o'tila boshlandi. Natijada qishloq
xo'jaligida dehqon xo'jaligi, fermer xo'jaligi, shirkat xo'jaligi singari
mulkchilikning xilma-xil shakllari qaror topib takomillashmoqda. Endilikda
qishloq xo'jaligida ishlab chiqarilayotgan mahsulotlarning asosiy qismi fermer
va dehqon xo'jaliklari hissasiga to'g'ri kelmoqda. Ammo sanoatsiz
qishloq xo'jaligini rivojlantirib bo'lmaydi. Qishloq xo'jaligi sanoatdan
boshlanib (ishlab chiqarish vositalari, ma'danli
o'g'itlar ishlab chiqarish), sanoat bilan tugallanadi (yetishtirilgan
xomashyoni qayta ishlash). Bu ikki tarmoq o'rtasidagi aloqa agrosanoat
integratsiyasi atalib, u tobora chuqurlashib boraveradi.
Использованные источники:
